Kám ū-iáⁿ lîn-seng jû hì?

Tâi-oân ê hì-kio̍k tiāⁿ-tiāⁿ ē chhut-hiān tī pīⁿ-īⁿ ê kio̍k-chêng. Pīⁿ-lâng in-ūi kín-kip ê chōng-hóng sàng li̍p-khì chhiú-su̍t-pâng, pīⁿ-lâng ê ka-sio̍k tī hia ná khàu ná kiû i-seng kóng: "Pài-thok i-seng, lí it-tēng ài chīn choân-le̍k kiù lâng!"

Che si̍t-chāi sī ke-kóng--ê. Hiān-si̍t chōng-hóng kám ū bô ài i-tī pīⁿ-lâng ê i-seng? Hì-chhut lāi-té ē chhut-hiān chit khoán ōe, sī in ēng khah hàm ê hong-sek lâi piáu-ta̍t, iá sī hiān-si̍t ê siông-thài? Góa bô chit hong-bīn ê keng-giām, mā kóng bô-lō͘-lâi.

Āu--lâi siūⁿ-siūⁿ--leh, khó-lêng che sī Tâi-oân kó͘-chá-lâng ê chi̍t-chióng sèng-keh, kā i-seng tòng-chòe sîn. Kì-liân sī sîn, to̍h ū pài ū pó-pì, m̄-koh i-seng sī lâng m̄ sī sîn, chí hó iōng chīn it-chhè ê hong-sek lâi pài-thok, lâi ko͘-chiâⁿ. 

Siong-sìn kho-ha̍k kám ū hiah khùn-lân? Hit khoán kū-àu kū-chhàu ê su-sióng, iû-goân chhut-hiān tī 21 sè-kí Tâi-oân ê tiān-sī-kio̍k.

Ēng Tâi-gú kè li̍t-chí, bô kan-tan.

Lâi Hô-lân o̍h kè Hô-lân-gú liáu-āu, ū lâng bat mn̄g kè góa chi̍t lê būn-tôe: Lí o̍h Hô-lân-gú í-keng chi̍t tōaⁿ sî-kan--ah, chit-má tī-leh siūⁿ tāi-chì ê sî-chūn, sī iōng Hô-lân-gú iá sī Hôa-gú? Hit-tang-chun góa ê hôe-tap sī "Hôa-gú".

Chū khai-sí o̍h siá Tâi-bûn, koh tī sòaⁿ-téng kap Tâi-oân ê bāng-iú khai-káng, chham-ka tha̍k-chheh-hōe téng-téng, chí-iàu ū ki-hōe, góa it-tēng ē kóng Tâi-gú. Chit khoán ēng Tâi-gú kè seng-oa̍h ê li̍t-chí, sī góa chiông-lâi m̄-bat siūⁿ--kè-ê. Láu-si̍t kóng, it-ti̍t kàu chit-má, iû-goân ē tú-tio̍h bōe-hiáu kóng ê sû kap khòaⁿ/tha̍k/thiaⁿ bô ê sû. Beh kóng góa Tâi-gí gōa gâu, he sī bô-iáⁿ--lah.

Chū sòe-hàn khì ha̍k-hāu, o̍h--ê kóng--ê lóng sī Hôa-gú, che tio̍h chhin-chhiūⁿ tio̍h chi̍t chióng to̍k, beh kā i oân-choân kái-tiāu, si̍t-chāi bô hiah kan-tan, iû-kî sī sin-khu piⁿ ê lâng lóng hán-tit kóng Tâi-gú, koh tiàm-tī ba̍k-chiu chi̍t peh-kim, hīⁿ-khang chi̍t phah-khui, lóng sī Hôa-gú Hôa-bûn ê khoân-kéng, siūⁿ-beh kian-chhî choân Tâi-gú, he bōe-su sī teh tùi-khòng chi̍t lê chin tak-tîⁿ ê chèng-thâu.

M̄-koh, góa bōe hòng-khì. Góa mā siong-sìn lú lâi lú chōe lâng kap góa kāng-khoán, siūⁿ-beh kā Hôa-to̍k kái-tiāu. Ká-sú ū chi̍t kang ū lâng mn̄g góa sio-siāng ê būn-tôe: Lí ēng siáⁿ-meh gú-giân teh su-khó? Góa ē-tàng tōa-siaⁿ kóng: Tâi-gú!

Sin kap kū

Lâng ê chi̍t-sì-lâng ū gōa-kú? 50 tang? 70 tang? 90 tang?

Hit-kang tī-leh ut-saⁿ ê sî-chūn, siūⁿ-kóng pàng im-ga̍k lâi thiaⁿ, tú-hó iáⁿ-tio̍h tiān-sī-ki ē-kha ê tû-á ū kúi-tè lo̍k-im-tòa. Chhù--lí ê lo̍k-im-ki m̄-chaiⁿ gōa-kú bô iōng--ah, kā ki-khì téng-koân ê eng-ia póe-póe--leh, kéng chi̍t-tè lo̍k-im-tòa khǹg-ji̍p-khì ki-khì, hòng-sàng chhiat-á ka chhi̍h--loeh, kè kúi-bió cheng, im-ga̍k to̍h ùi hòng-sàng-thâu thoân--chhut-lâi ah.

Sǹg-sǹg--leh, chit tè lo̍k-im-tòa mā chhiau-kè 30 tang kú--ah, sui-liân iá ē-iōng--tit, m̄-koh im-chit bô kài hó. Ná ut-saⁿ ná siuⁿ, hiān-tāi siàu-liân-pòe--ê, kám chaiⁿ-iáⁿ lo̍k-im-tòa sī siáⁿ? Ta̍k-ke lóng mā teh iōng chhiú-ki-á á sī tiān-náu thiaⁿ im-ga̍k, liân CD to̍h bô lâng teh iōng--ah.

Chhiú-ki-á kap bāng-lō͘ ê phó͘-phiàn hòa, iā put-kò͘ sī 10 gōa tang ê sî-kan; ū-hè ê lâng, su-iàu sî-kan lâi chiap-siū kap ha̍k-sip sin ê kho-ki, to̍h chhin-chhiūⁿ éng-chūn in khai-sí chiap-chhiok tiān-náu, sú-iōng email kāng-khoán. Lán lâng nā bô kā kho-ki khoài-sok piàn-hòa ê kha-pō͘ tè ho͘ tiâu, to̍h ē kám-kak chit lê sè-kài m̄ sī lán se̍k-sāi ê sè-kài, chiū ē khai-sí siūⁿ kóng chit lê sè-kài bô hoan-gêng--lán-ah.

Nā-chún góa ē-tàng oa̍h kàu 90 hè, koh ū kúi cha̍p nî ê sî-kan, m̄ chaiⁿ chit tiong-kan kám ē ū chin chōe sin ê mi̍h-kiāⁿ ài o̍h? Góa kám ē kap chia ū-hè ê lâng só͘ siūⁿ--ê sio-siāng: Chit lê sè-kài lú lâi lú chhiⁿ-hūn, chit lê sè-kài kám koh hoan-gêng--góa?

Chho͘-sim

Chhui-kóng Tâi-bûn chit tiâu lō͘ m̄ sī hiah-nī hó kiâⁿ, m̄-nā ài hō͘ koh khah chē lâng goān-ì lâi o̍h siá-jī, lâi kóng Tâi-gí, siōng tiōng-iàu--ê, sī beh hō͘ lâng-lâng chaiⁿ-iáⁿ Tâi-gí ū jī, Tâi-gí m̄ sī Bân-lâm-gí, koh khah m̄ sī Kàu-io̍k-pō͘ só͘ soan-thoân--ê, kóng Lô-má-jī sī pheng-im hē-thóng.

Beh siau-bia̍t 1-ê bîn-cho̍k, siōng kín ê hong-sek, tio̍h sī seng ùi gí-giân khai-sí, Sin-kiong sī án-ne, Hiong-káng mā sī án-ne. Koh khah bián-kóng 70 kúi-tang chêng, THBK tio̍h iōng chit pō͘ lâi tùi-hù lán Tâi-oân-lâng. Tâi-oân-lâng siáⁿ-mih sî-chūn ē kak-chhíⁿ? Siáⁿ-mih sî-chūn chiah ē-tàng jīn-bat, "gí-giân chí-sī ko͘-thong ê kang-khū" sī gŏa-nī-ah bû-ti ê siūⁿ-hoat?

Tâi-gí kap Tâi-bûn ê súi, kiám-chhái ū teh sú-iōng ê lâng chiah chaiⁿ-iáⁿ. Chit-khoán ê súi, chit-khoán ê hó, chit-khoán sóng-khoài, góa ǹg-bāng pun-tiuⁿ hō͘ koh khah chē lâng. To̍h chhin-chhiūⁿ góa ê siòng-phìⁿ téng-koân siá--ê "Kóng Tâi-gí, siá Tâi-bûn." Kán-tan 6 jī, lán ka chhui--loeh, chò-hóe kiâⁿ!

(2023.04.06 siá tī Bīn-chheh, bô kong-khai.)

Chit khoán li̍t-chí

Chòe-kūn àm-sî beh khùn chìn-chêng, bōe-sái kā chhiú-ki-á siat chēng-im, in-ūi sûi-sî ū khó-lêng ē chiap tio̍h ho̍k-kiān tiong-sim ê tiān-ōe.

Ta-koaⁿ tòa tī hiah í-keng beh nn̄g lé-pài--ah. Ta̍k-kang khì ka khòaⁿ, sī góa siōng bô ài chòe ê tāi-chì. I ê cheng-sîn chōng-hóng ū sî hó, ū sî bái, chin bô ún-tēng. Jî-chhiáⁿ, i ê chhùi-táu bô hó, lóng bô siáⁿ teh chia̍h. An-pâi ê ho̍k-kiān, i mā bô ài chòe. Góa khòaⁿ, che chin-chiàⁿ sī "hopeless" ah.

Chi̍t-ê 90 hòe ê lāu-lâng, pòaⁿ-ki-kha bô--khì, m̄-koán chòe siáⁿ-mih tāi-chì, lóng su-iàu lâng ka tàu-saⁿ-kāng, bô-hoat-tō͘ to̍k-li̍p seng-oa̍h. M̄-koh, i iu-goân bô khòaⁿ-tio̍h hiān-si̍t, it-ti̍t chhá kóng bô ài tòa tī ho̍k-kiān tiong-sim, siūⁿ-beh tńg-khì chhù--lí.

Chêng kúi kang, i kā goán kóng, hia ê i-hō͘ lîn-oân thài-tō͘ chin bái, i kám-kak chin bōe sóng. Góa thiaⁿ liáu sī bô siong-sìn--i-lah. Nā chiàu khah-chá ê keng-giām, it-tēng sī i ê thài-tō͘ koh-khah bái, siūⁿ-beh iōng "boss" ê sim-thài, ài i-hō͘ jîn-oân chiàu i ê ì-sù chòe tāi-chì.

Kó-liân, kin-á-li̍t i-seng kóng, chêng kúi kang ta-koaⁿ kian-chhî beh àm-sî chia̍h sià-io̍h-á (it-poaⁿ lóng an-pâi teh chái-khí). I-hō͘ jîn-oân kā i kī-choa̍t, i to̍h tùi lâng tōa-sè-siaⁿ hoah.

I ê kò-sèng gún lóng chai-chai, tio̍h sī m̄-koán siáⁿ-mih tāi-chì, lóng it-tēng ài chiàu i ê ì-sù lâi chòe. Nā-bô, ē hō͘ i hoan kah khí-siáu. Sī kóng, góa iáu-bōe hō͘ i bú kah khí-siáu, mā sī bô kán-tan--neh!

Ta-koaⁿ ê sin-thé chōng-hóng éng-hióng tio̍h i ê cheng-sîn chōng-hóng: i siūⁿ-beh "an-lo̍k-sí". Góa ē-tàng lí-kái, in-ūi pīⁿ-thiàⁿ ê thoa-bôa, i si̍t-chāi bōe kham--tit. 

Àm-sî bōe-tàng kā chhiú-ki-á siat chēng-im ê li̍t-chí, m̄ chaiⁿ-iáⁿ koh ài gōa-kú. Góa siūⁿ, èng-kai bōe siuⁿ kú. 

Āu lé-pài beh khì chhit-thô 5-kang, hi-bāng mài chiap tio̍h līm-hô tiān-ōe.

Kì-tî tiong ê bī

2019 nî tńg-khì Tâi-oân ê sî-chūn, tòa teh chí--á tau. Kàu i ê chhù liáu-āu, phah-khui góa ê hêng-lí siuⁿ-á, gōe-seng-á sûi kā góa kóng: A-î, góa iáu-koh ē-kì-tit chit ê bī, chhin-chhiūⁿ teh lín tau ê sî-chūn, ta̍k-kang phīⁿ tio̍h ê bī.

Gōe-seng-á kì-tî tiong ê Hô-lân bī, sī gún tau sóe-saⁿ-cheng ê bī.

Án-ne góa kì-tî tiong ê Tâi-oân bī, iū-koh sī siáⁿ-mih?

［記憶中的味道］

2019年回台灣的時候，住在姐姐家。到她家以後，打開行李箱，外甥馬上告訴我：阿姨，我還記得這個味道，就像在妳家的時候，天天聞到的味道。

外甥記憶中的荷蘭味，是我家洗衣精的味道。

那麼我記憶中的台灣味，又是什麼呢？